پوریای ولی عارف و پهلوانی نامی سده هفت هجری بسال 653 ه-ق در زمان هولا گو خان متولد شد و با توجه به نابسامانیهایی که هر روز اتفاق می افتاد و در آمد اراضی به خزانه و یا فئودالها ی مغول تحویل میشد و به خویشاوندانش اختصاص داشت و روستائیان مجبور به تهیه علوفه اسب های لشکریان و آذوقه برای خود آنها بود ند و کسی نمی توانست از عهده مالیات بیاید که اعضای خانواده اش به بردگی فروخته می شد در چنین وضعی آزاده مردانی بودند که در برابر ظلم خاموش نمانده و نهضتهای  پی درپی به اشکال گوناگون و در تحلیل نهایی در لوا و در پناه آرمان پیکار گر و رهایی بخش شیعه امامیه اثنی عشری جلوه می کرد .و یکی از درخشان ترین چهره های این پیکار که درپیرامون فتوت و عرفان از سویی و در نمای پهلوانی و رشادت و از سوی دیگر مظهر آن بوده ، پهلوان پوریای ولی است که درمقابل جناح های شریعتی غیر شیعه حکام مغول ایستادگی نمودتا اینکه در زمان غازان خان نهضت های اسلامی شیعه سر از خاک برکشید و جوانه زد و سلطنت غازان خان تجدید حیات و استقلال سیاسی ایران شروع شد .بتکده ها ویران و کالیساها از رونق  افتاد و نام پوریای ولی از مرز های کشور فراتر رفته و اصول پرداخته شده ی عقیدتی او شکل می گیرد  غازان خان در عمران آبادی کشور بسیار کوشید و در بهترین سالهای زندگی پهلوان غازان خان در گذشت و پهلوان تا سلطنت بد شگون ابو سعید زنده بود .با توجه به وقایع این سالها و ایجاد یک موج  ضد غازانی و هجوم ضد شیعه در پرده و لوای نام های مختلف افسانه هایی که در باره ی پهلوان به جا مانده است این شائبه ی غیر منطقی قوت می یابد که پهلوان ما نیز در منازعه ای که ضبط تاریخ است مورد تهمت و بعد آ زار و اذیت و مرگ قرارگرفته است .پوریای ولی را تکیه داردارالصفا نامیده اند و قبر این پهلوان را در شهانق در قبرستان پیر ولی که بر مزارش خانه گلی است قرار دارد که مردم جمعه ها بر سر مزارش برای قضای حاجات جمع می شوند . جهت احیای مزار و آرامگاه پور یای ولی این پهلوان نامی فعلا  اقدامی نشده و آنچه برای احداث زور خانه در کنارش اقداماتی شده که انشا ء الله مردم شهر شاهد ساخت آن در آینده باشیم (استاد و محقق توانا  بهروز نصیری)